Canada công nhận và đề cao 7 nguyên tắc HTX do Liên minh HTX quốc tế (ICA) khuyến nghị, quán triệt đầy đủ và chuyển tải tất cả nguyên tắc hợp tác của ICA vào Luật HTX của Bang; bảo đảm Luật HTX khác biệt hẳn với Luật công ty, Luật về hội, tạo điều kiện phát triển HTX thật, đích thực, nhất quyết không phát triển HTX mang tính hình thức, màu mè, giả tạo, đặt mục tiêu mỗi HTX ở Bang Quebec là thật, trong khi đó có nước có tới 35.000 HTX, nhưng chỉ có 5.000 HTX là thật.
Luật phải tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho sự ra đời và phát triển HTX, tuân theo các tiêu chí: Luật có những quy định chung, đồng thời có những quy định riêng cho từng loại hình HTX, như: HTX của người sản xuất, HTX của người tiêu dùng, HTX của người lao động, HTX nhà ở,…; xác định rõ chức năng của HTX, quyền, địa vị pháp lý, của HTX, thành viên HTX, liên đoàn HTX; quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của HTX đối với thành viên của mình, như: cung ứng dịch vụ, thông tin, giáo dục,…; bảo đảm khung pháp luật cho thành viên HTX, không phải cho người làm luật hay các tổ chức khác; tuân thủ đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Vậy, HTX là gì? Theo tư tưởng HTX và theo Luật HTX của Bang, thì HTX là tổ chức của nhiều cá nhân (từ hai người trở lên, trong khi công ty có thể chỉ cần 01 người) thành lập nên nhằm đáp ứng nhu cầu chung về kinh tế, văn hóa, xã hội của mình. Để đáp ứng nhu cầu chung đó (là mục tiêu,là cái có trước, trong khi công ty là lợi nhuận+ vốn là mục tiêu), HTX huy động vốn (tức tài chính là cái có sau, là phương tiện) và tiến hành hoạt động kinh doanh. Như vậy, đối với HTX, nhu cầu chung và đáp ứng nhu cầu chung là cái có trước, sau đó mới tiến hành huy động vốn, nghĩa là: HTX là tổ chức đối nhân, không phải đối vốn, với mục đích đáp ứng nhu cầu thành viên, không phải kinh doanh vốn. Nói cách khác, HTX nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên bằng phương thức kinh doanh.
Bạn rất nhấn mạnh, cần phải hiểu rõ bản chất và bản sắc của tổ chức HTX, sự khác biệt của nó với tổ chức công ty. Ngay nguyên tắc đầu tiên của HTX đề cập đến sự tự nguyện tham gia HTX và yêu cầu phải sử dụng dịch vụ của HTX đối với xã viên. Tiếp đó là nguyên tắc quản lý dân chủ, mỗi xã viên có một phiếu bầu như nhau; góp vốn bằng nhau; lập quỹ dự trữ của HTX với mức tối thiểu 20% thặng dư hàng năm của HTX; phân phối thặng dư của HTX theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX; tự chủ và độc lập; giáo dục, huấn luyện và thông tin cho xã viên; hợp tác giữa các HTX; và quan tâm phát triển cộng đồng.
Do áp dụng nguyên tắc mở đối với việc kết nạp xã viên, hàng năm hoặc sau một số năm HTX có thể định giá lại mức vốn tham gia làm xã viên HTX. Đối với việc chia lãi theo mức độ sử dụng sử dụng dịch vụ của HTX, HTX có thể phân chia trực tiếp vào giá sản phẩm, dịch vụ giao dịch với xã viên. Thặng dư hàng năm sau khi trừ tối thiểu 20% trích lập quỹ dự trữ, phần còn lại phân phối cho xã viên theo cách thức sau: chia 25% ngay cho xã viên, phần còn lại cũng thuộc sở hữu của xã viên nhưng để lại trong HTX để cùng đầu tư và sẽ rút ra 10 năm sau. Nghĩa là, hàng năm xã viên được chia 25% thặng dư mình được chia của năm đó và phần thặng dư của mình để lại trong HTX cách đó 10 năm. HTX cũng có quyền để lại 100% thặng dư tại HTX mà không chia cho thành viên. Đây là hình thức huy động vốn đầu tư phát triển của HTX từ chính nội lực từ các xã viên của mình, làm lợi trở lại cho chính xã viên. Theo Luật của bạn, quỹ dự trữ là không chia, nhằm mục đích tái đầu tư cho HTX, mở rộng dịch vụ cho thành viên, thu hút thành viên mới. Thành viên ra khỏi HTX thì không được chia từ quỹ dự trữ. Do tác động kinh tế của HTX khác hẳn công ty như đã trình bày ở trên, nên chính phủ cần có chính sách hỗ trợ HTX. Trước khi gia nhập HTX, thành viên phải được tuyên truyền về tư tưởng và Luật HTX,giúp thành viên hiểu rõ HTX khác với công ty; kêu gọi tinh thần hợp tác thông qua HTX; khuyến khích HTX liên kết với nhau thành lập liên đoàn HTX, hiệp hội HTX. Bạn nhấn mạnh sự tham gia tích cực của thành viên trong HTX với tư cách vừa là người chủ vừa là người sử dụng dịch vụ của HTX. Trước hết, thành viên phải sử dụng dịch vụ của HTX – là yếu tố quan trọng nhất, hàng đầu của tổ chức HTX; chỉ xuất phát từ nhu cầu chung về dịch vụ và sử dụng dịch vụ của HTX thì mới có cơ sở hình thành hoạt động của HTX, thặng dư HTX, tương lai của HTX. Tiếp đó, thành viên phải tham gia tài chính, tức góp vốn cho HTX để có phương tiện hoạt động kinh doanh tạo ra dịch vụ cho thành viên. Thành viên phải tham gia quyết định tất cả các vấn đề của HTX, như biểu quyết, tham gia họp, dự đại hội, kiểm soát hoạt động, tài chính của HTX. Thặng dự (lợi nhuận) của HTX hình thành từ chính việc sử dụng dịch vụ của HTX.
